Kırgızlara Sovyet Ruslar Türklükten Farklı Millet Kimliği Kazandırmak İstemişti

Kırgızistanlılar, Türk dili ve edebiyatını, dini ve milli gelenek ve göreneklerini çoğunlukla yazılı ve sözlü olarak günümüze taşıyabilen en eski Türk boylarından biridir.

Sovyetler Birliği, milli bağışıklık sistemini zayıflatmak için, Kırgız Türkleriyle diğer Türkler arasındaki tarihi, dini, kültürel ve siyasi bağları tamamen koparmaya çalışmış ve Kırgızlara, Türklükten farklı bir millet kimliği kazandırmak istemiştir.

Bu kültürel ve toplumsal asimilasyona ve vatanlarının iÅŸgaline karşı, içerisinde Kırgızların da bulunduÄŸu Orta Asya’daki Türkler tarafından baÅŸlatılan bağımsızlık hareketi Sovyetler BirliÄŸi tarafından Basmacılar Hareketi olarak adlandırılmıştır. Sovyet idaresi, bu özgürlük hareketine destek verenleri ya öldürmüş, ya da sürgün etmiÅŸ veya kanlı bir ÅŸekilde bastırmıştır.

Daha sonra Türkistan’da yaÅŸayan Türk boylarını birbirine düşman hâle getirmek için yeni politika ve stratejiler geliÅŸtirmiÅŸtir. Programlara Tanrıtanımazcılık adıyla bir ders konularak inançsızlık (Ateizm) telkin edilmeye ve Ä°slâm inanç, ibadet ve ahlak sistemi çürütülmeye çalışılmıştır.

Sovyetler BirliÄŸi’nin tüm bu çabalarına raÄŸmen, Türk boyları arasında dini ve milli duygular yok olmamış; etle kemik gibi kaynaÅŸmış, Türk gelenekleri ile Ä°slâmi inanç ve uygulamalar korunarak günümüze kadar devam ettirilmiÅŸtir. Özellikle Manas Destanı, Türk ve Müslüman kimliÄŸinin korunmasında önemli bir rol oynamıştır.

Sovyetlerin Orta Asya’da ve iÅŸgal ettiÄŸi diÄŸer yerlerde yürürlüğe koyduÄŸu kültür ve din politikaları üzerine, 1990’lı yıllardan itibaren pek çok araÅŸtırma yapıldı. Bunlardan Kırgızlarla ilgili olanlar, genelde Kırgızların tarihi, dili, edebiyatı ile gelenek ve görenekleri üzerinde idi.

Türkiye’de olduÄŸu gibi diÄŸer Türk topluluklarında da en fazla yerine getirilen ibadetlerden birisi oruçtur. Sovyetler BirliÄŸi döneminde, Ä°slâm’a mensubiyet ÅŸuurunu yok edebilmek için, Müslüman halkın oruç tutması engellenmeye çalışılmış ve oruç tutanlar takibata uÄŸramıştır. Bu ibadeti ortadan kaldırmak için, orucun eski geleneklerden Ä°slâm’a geçen bir gelenek olduÄŸu, hatta fakir ve kimsesizlerin aç kalması sonucunda gelenekselleÅŸtiÄŸi söylenmiÅŸ ve bu açlığın dinle meÅŸrulaÅŸtırıldığını veya bunun sonucunda dinselleÅŸtirildiÄŸini ispat etmeye yönelik araÅŸtırmalar yaptırılmış ve makaleler yazdırılmıştır.

Mevcut yönetim din düşmanlığı yapmasına raÄŸmen, Müslüman Kırgız halkı oruç tutmaktan vazgeçmemiÅŸ, 1960’larda yaÅŸlılar arasında oruç tutma oranı yüzde 50’nin altına düşmemiÅŸtir.

Sovyetler BirliÄŸi döneminde yazılan Dorcenov’un eserinde, oruçla ilgili bazı çarpıtmalar dikkati çekmektedir. Örnek olarak, yazarın iddiasına göre, Ä°slâm’da zengin kimseler, mescide para veya kurbanlık hayvan verirse oruçtan muaf olurlar. Ayrıca din, yolcu olanlara oruç tutup tutmama konusunda ruhsat verdiÄŸi için, zenginler birbirine misafirliÄŸe giderek oruç tutmaktan kurtulurlar. Ä°slâm’da böyle bir inanç söz konusu olmadığı gibi, halk arasında da bu ÅŸekilde bir kabul mevcut deÄŸildir.

Orucu fakirlerin ürettiği bir hurafe veya zenginlerin sömürü aracı olarak kullandıkları bir uygulama şeklinde gösterme fikrini çürütebilmek için bazı din bilginleri, orucun Müslümanlar arasında eşitliğin simgesi ve demokratik bir gelenek olduğunu savunmuştur.

Sovyetler Birliği döneminde dine karşı takınılan ideolojik tavır, eğitimleri sırasında öğrencilere sabahleyin oruçlu olup olmadıkları sorulur, oruçlu olanlara zorla su içirtilerek oruçları bozdurtulurdu. Hatta bazı yerlerde, öğlenleri okulun kapısı önüne dikilen öğretmen, öğrencilere bir parça ekmek vererek, onları oruçlarını bozmaya zorlardı. Yemeyenler ve oruçlu olduğu tespit edilenler cezalandırılırdı.

Bütün bu baskılara rağmen oruç tutan halk, gizli olarak evlerde, kendi aralarında teravih namazı kılardı. Hatta kadınların da kendi aralarında teravih namazı kıldıkları belirtiliyordu.

Kırgızistan’da Ramazan’da, akÅŸam ezan okunur; fakat hoparlör yoktur, ezanı herkes duymaz. Televizyonda okunan ezana uyulur. Gece uyandırmak için, salâ verilmez. Herkes saatiyle uyanır ya da pazarlarda satılan imsakiyelere göre hareket eder.

Kırgızistan’da hoparlörle ezan okuma yeni yeni yaygınlaÅŸmaya baÅŸladı; ama ezanın mutlaka okunmasını istiyorlardı. Bazı din görevlileri, Türkiye’den bu cihazları alıp gelmiÅŸlerdi; ancak bir süre sonra bu cihazlar bozulmuÅŸtu.

Sovyetlerbirliği dağıldıktan sonra Rusya özellikle Putin dönemiyle birlikte daha farklı ve hoşgörülü bir döneme geçmiştir. Sovyetler birliği döneminde yapılan tür uygulamaları günümüzde Çin, işgal ettiği Doğu Türkistan topraklarında müslümanlara uygulamaktadır.