Satranç oyunu Hindistan’da geliştirilen savaş strateji ve taktik geliştirme yöntemidir. UNESCO tarafından 20 Temmuz 1966’da Dünya Satranç Günü ilan edilmiştir.
Hindistan’daki savaş stratejileri satranç taşlarıyla oyun tahtasına yansıtılmıştı. İki oyuncunun taşları birbirinden ayırması için taşlar koyu ve açık renk (genellikle siyah ve beyaz)dır ve her oyuncunun ilk başlangıçta toplam 16 taşı bulunur.
Satranç taşları ve açıklamaları;
Şah: Satranç oyunundaki en önemli taştır. Çapraz, düz, ileri ve geri sadece bir kare giderek taş alır. Bütün oyun şah üzerine kurulmuştur. Şahını kaybeden oyuncu, oyunu kaybeder.
Şah taşının rakip tarafından kıpırdayamayacak şekilde tehdit edilmesine şah mat denir ve oyunun sona erdiği anlamına gelir. Şahı tehdit eden oyuncu “şah” diyerek rakibini haberdar eder. Şah, satranç tahtasında kendi rengi dışındaki diğer renkteki karede, yani esas kurallara göre e1 ve e8 noktalarında oyuna başlar.
Şah, bitişiğindeki 8 kareden herhangi birine gidebilir. İlgili karede rakip taşlardan biri varsa bu taşı alabilir. Kendi taşlarından biri varsa, ya da kare rakip taşlardan birinin tehdidi altında ise (rakip şah dahil) gidemez. Şah herhangi bir taşın üstünden atlayarak ilerleyemez.
Vezir: Oyunun başlangıcında beyaz vezir beyaz karede siyah vezir ise siyah karede bulunur. Boş olan karelere ileri, geri, sağa, sola ve çapraz hareket ederek önündeki taşı yer. Vezir oyundaki her taşın (at hariç) hareket yeteneğine sahiptir. Satranç oyunun en önemli ve en güçlü taşıdır.
Satranç oyununda her oyuncu oyuna şahın yanında konumlandırılmış bir vezirle başlar.
Vezirin başlangıç konumu beyaz taşlarla oynayan oyuncu d1, siyah taşlarla oynayan oyuncu için d8 kareleridir.
Satranç oyununda vezir yatay, dikey ve çapraz olarak her yöne gidebilir, ancak atlayamaz. Vezirin önüne çıkan rakip taşı oyuncu veziri ile yiyerek oyundan çıkarabilir.
Kale: İleri, geri, sağa ve sola istediği kadar gidebilir. Önündeki taşı alır. Kale, bulunduğu hattın üzerinde hareket yönünde rakibe ait ilk taşı almak potansiyeline de sahiptir.
Bu taş satranç tahtası üzerinde uygun dizilişte en sağ ve en solda yer almak üzere bir oyuncuda iki tanedir.
Kale ileri, geri, sağa ve sola gidebilir. Kale kendi taşları veya rakip taşlarının üzerinden atlayamaz.
Fil: Satranç oyununda fil her zaman çapraz gider ve kesinlikle önüne çıkan başka bir taşın üzerinden atlayamaz. Fillerin biri daima beyaz, diğeri daima siyah karelerde hareket eder.
Her oyuncu satranç oyununa iki fil ile başlar. Oyuna başlarken fillerden birisi şah tarafındaki at ile şahın arasında, diğeri ise vezir tarafındaki at ile vezir arasında yer alır. Fillerin başlangıç konumu beyaz taşlarla oynayan oyuncu için c1 ve f1, siyah taşlarla oynayan oyuncu için c8 ve f8 kareleridir. Bir fil yalnızca olduğu yerden kendi renginde çapraz olarak gidebilir.
At: L şeklinde ileri, geri gider ve taşı alır. L şeklinde 8 yöne gidebilir. Satranç oyununda taşların üzerinden atlayarak, ilerleyen tek taştır.
Satranç oyununa her oyuncu ikişer at ile başlar. Atların başlangıç konumu beyaz taşlarla oynayan oyuncu için b1 ve g1, siyah taşlarla oynayan oyuncu için b8 ve g8 kareleridir.
Piyon: Satranç oyununda piyon her zaman düz ve ileri doğru hareket eder. Piyonların bir kere ileri gittikten sonra geri dönmesi mümkün değildir. Bir piyon açılış dışında her adımda yalnızca bir kare ileri gidebilir. Açılış durumunda hiç oynamamış bir piyon ilk hamle olarak iki kare ileri oynanabilir.
Bu hareketlerinde geldikleri karenin sağında ya da solunda karşı tarafın bir piyonu varsa hemen arkasından gelen hamlede çift gitmiş bu piyonu sanki bir kare gitmiş gibi geçerken çapraz alabilir. Piyonlar ileriye doğru tek kare çapraz olarak diğer taşları alabilirler. Sekizinci sıraya tahtanın son sırasına ulaşan piyonlar oyuncunun istediğine göre şah hariç herhangi bir taşa terfi ederler. Bu taş genellikle en güçlü taş olan vezir olur. Aynı renkteki vezir, kale, fil ya da at’a terfi edebilir. Terfi eden piyon oyundan çıkarılır ve diğer oyuncu hamlesini yapmadan önce bulunduğu kareye seçilen yeni taş yerleştirilir. Terfi edilmek istenen taş bulunmadığında kaleler ters çevrilerek vezir olarak kullanılabilir.
Bu hareketlerinde geldikleri karenin sağında ya da solunda karşı tarafın bir piyonu varsa hemen arkasından gelen hamlede çift gitmiş bu piyonu sanki bir kare gitmiş gibi geçerken çapraz alabilir. Piyonlar ileriye doğru tek kare çapraz olarak diğer taşları alabilirler. Sekizinci sıraya tahtanın son sırasına ulaşan piyonlar oyuncunun istediğine göre şah hariç herhangi bir taşa terfi ederler. Bu taş genellikle en güçlü taş olan vezir olur. Aynı renkteki vezir, kale, fil ya da at’a terfi edebilir. Terfi eden piyon oyundan çıkarılır ve diğer oyuncu hamlesini yapmadan önce bulunduğu kareye seçilen yeni taş yerleştirilir. Terfi edilmek istenen taş bulunmadığında kaleler ters çevrilerek vezir olarak kullanılabilir.
Satranç oyunundaki en zayıf ve sayıca en fazla olan taştır. Satranç oyununda her oyuncu oyuna sekiz piyonla başlar. Piyonların başlangıç konumu beyaz taşlarla oynayan oyuncu için a2, b2, c2, d2, e2, f2, g2 ve h2, siyah taşlarla oynayan oyuncu için a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7 ve h7 kareleridir.